Rumianek

(Nazwa łacińska – Matricaria Chamomilla L.)

Wiadomości ogólne 
Jest to roślina jednoroczna występująca w całej Europie, Azji, w Ameryce Północnej i Australii. W Polsce rośnie jako chwast polny przy drogach i nieużytkach. Ze względu na duże zapotrzebowanie rumianek jest często uprawiany na plantacjach. Ma łodygę rozgałęzioną – do 60 cm. Kwiaty są zebrane w koszyczki, rozmieszczone pojedynczo. Jest to roślina silnie aromatyczna. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty rumianku pochodzące z krajów Europy środkowej zawierają więcej olejku aniżeli południowoeuropejskie.

Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się koszyczki rumianku (Anthodium Chamomillae) z możliwie najkrótszą szypułką, gdy białe kwiaty na obwodzie mają położenie poziome. Suszy się szybko w przewiewie w temp. 35*C. Po wysuszeniu należy go przechowywać w szczelnym opakowaniu, w miejscu suchym i chłodnym.

Związki czynne w roślinie 
Kwiaty zawierają 0,3 – 1,3 % olejku eterycznego. Jego składnikami są: chamazulen (6-18 %),postazulen, alfa-bisabolol i jego tlenki (25 – 50%), spiroeter, beta – farnazen, mircen, kadinen, i inne. Drugą grupę stanowią flawonoidy (związki roślinne o działaniu przeciwutleniaczy) jak: apigenina, luteolina, kwercetyna, 7-glukozydy a trzecią pochodne kumarynowe: umbeliferon i herniaryna. W samych kwiatach występują spirocykliczne poliacetyleny, cholina, karotenoidy, sole mineralne i śluz (do 17 %).

Działanie
Wyciągi z rumianku zawierają olejki eteryczne i dzięki temu wywierają działanie przeciwzapalne na błony śluzowe i skórę. Najbardziej czynnymi związkami są alfa-bisabolol i spiroeter, a w mniejszym stopniu chamazulen, któremu przypisuje się działanie przeciwalergiczne. Spiroeter hamuje wydzielanie histaminy (mediatora wyzwalającego reakcję alergiczną) oraz serotoniny i bradykininy (substancji wywołujących stany zapalne). Flawonoidy i związki kumarynowe zawarte w kwiatach działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, znosząc objawy kolki jelitowej. Dzięki temu rumianek przywraca prawidłową perystaltykę ( ruchy robaczkowe jelit), zapobiega wzdęciom i jest skutecznym środkiem wiatropędnym. Działa tez żółciotwórczo i uspokajająco. Napary podawane małym dzieciom działają słabo przeczyszczająco. Eliminacja czynnych związków rumianku następuje poprzez nerki z moczem i wywiera działanie przeciwzapalne na kłębki nerkowe, moczowody i pęcherz moczowy. Pewne znaczenie ma również cholina, występująca w surowcu znacznej ilości, która ma działanie lipotropowe i przeciwzapalne. Związki azulenowe (rumiankowe) unieczynniają działanie toksyn wytwarzanych przez gronkowce i paciorkowce a ponadto szybko zmniejszają lub całkowicie usuwają ból, swędzenie i pieczenie. Wyciągi z rumianku stosowane zewnętrznie działają silnie przeciwzapalnie i nieco słabiej przeciwuczuleniowo. Na włosy napary rumianku działają rozjaśniająco i nadają im lekko złocisty odcień.
Na bazie rumianku wyprodukowano lek homeopatyczny o nazwie Chamomilla, niezwykle skuteczny u dzieci, w likwidowaniu objawów związanych z ząbkowaniem: niepokoju, rozdrażnienia, bezsenności. gorączki, dyspepsji.

Działania niepożądane
Nie stwierdzono działań niepożądanych, nawet u niemowląt.

Zastosowanie

Napar z rumianku do użytku wewnętrznego stosuje się:
w stanach zapalnych przewodu pokarmowego,
pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
wrzodziejącym zapaleniu jelit,
nadmiernej fermentacji w jelitach, wzdęciach, bólach brzucha
odbijaniu i zgadze, braku łaknienia,
w stanach skurczowych jelit i utrudnionym odchodzeniu gazów, zwłaszcza u dzieci i osób w podeszłym wieku,
do wykonania lewatyw u małych dzieci w zaparciach stolca,
w stanach zapalnych gardła, dziąseł, anginach.

W połączeniu z surowcem otrzymanym z innych roślin podaje się go jako:
słaby środek uspokajający,
żółciopędny,
pomocniczo w przewlekłym zapaleniu dróg moczowych, pęcherza moczowego i kłębków nerkowych,
do płukania w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, dziąseł, gardła, zatok obocznych nosa, w codziennej higienie jamy ustnej.

Do użytku zewnętrznego w:
owrzodzeniach skóry,
żylakach odbytu, szczelinach odbytu,
owrzodzeniach żylakowatych kończyn dolnych,
rumieniu i świądzie skóry,
odleżynach,
zapaleniu pieluszkowym i dzieci,
alergicznym zapalenia skóry,
oparzeniach termicznych i słonecznych I i II stopnia,
niewielkich uszkodzeniach skóry promieniami Roentgena,
okulistyce do przemywań stanów zapalnych rogówki i tęczówki,
alergicznym ropnym zapaleniu spojówek i skóry powiek,
inhalacjach, w zapaleniu górnych dróg oddechowych, dychawicy oskrzelowej (astmie), katarze siennym,
kosmetyce do mycia, rozjaśniania włosów, do kąpieli regenerujących skórę.
W ginekologii:
w upławach,
w zapaleniu szyjki macicy, nadżerkach,
w stanach zapalnych pochwy,
świądzie i stanach zapalnych sromu,
w zwalczaniu rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis),
w bolesnym miesiączkowaniu.

Przetwory 

Napar z kwiatów
1 – 2 łyżki stołowe koszyczka rumianku zalać 2 szklankami wrzącej wody i parzyć pod przykryciem 15 min. Odstawić na 5 min i przecedzić. Pić 1 szklankę 3 razy dziennie między posiłkami w stanach zapalnych przewodu pokarmowego jako środek rozkurczowy i wiatropędny. Ten sam napar można stosować zewnętrznie do płukania jamy ustnej, irygacji, okładów, przymoczek, nasączania tamponów dopochwowych oraz do inhalacji. Po rozcieńczeniu 1 : 1 ciepłą wodą – do lewatyw u niemowląt.

Zioła w schorzeniach wątroby
Zmieszać po 25 g kwiatów rumianku, rozdrobnionej kory kruszyny, liści mięty pieprzowej, ziela drapacza lekarskiego, ziela dziurawca, ziela fiołka trójbarwnego i ziela krwawnika. Zalać w termosie 1 łyżkę mieszanki, 1 szklanką wrzącej wody. Zamknąć i odstawić na 1 godz. Pić 2/3 szklanki rano na czczo i wieczorem w stanach po wirusowym zapaleniu wątroby jako środek przeciwzapalny, odtruwający, przeciwskurczowy, żółciopędny oraz pobudzający trawienie i łagodnie moczopędny.

http://www.janus.net.pl/

Nagietek lekarski

(Nazwa łacińska – Calendula officinalis)

Wiadomości ogólne
Inne nazwy: nagietek ogrodowy, paznogietka, paznogietek, pazurki, miesięcznica, stulik.
Jednoroczna roślina lecznicza i ozdobna uprawiana w Azji, Ameryce Północnej i Europie, w tym również w Polsce. Nagietek osiąga wysokość do 50 cm, wydaje łodygi rozgałęzione. Na szczytach rozgałęzień łodyg znajdują się pojedyncze kwiaty w postaci koszyczków. Nagietek lekarski kwitnie od czerwca do września. Kwiaty mają barwę od jasnożółtej do ciemnopomarańczowej. Do celów leczniczych nadają się odmiany mające w koszyczkach tzw. pełne, o barwie intensywnie pomarańczowej. Do celów farmaceutycznych kwiaty zbiera się stopniowo, wyskubuje płatki, rozkłada cienką warstwą i suszy w cieniu i przewiewie. Otrzymuje się kwiat nagietka – Flos Calendulae. Niekiedy zbiera się całe koszyczki nagietka – Anthodium Calendulae, które suszy się w suszarniach. Kwiatki mają swoisty, słaby zapach balsamiczny i nieco cierpki smak. Płatki jego zawierają barwniki flawonoidowe i karotenoidowe, kalendulinę, likopinę. wiolaksantynę, rubiksantynę, ślady olejku lotnego, saponiny trójterpenowe, związki żywiczne, alkohole trójterpenowe, śluz, związki goryczkowe, kwasy organiczne, związki żywicowe.

Surowiec
Nagietek kwitnie od czerwca do jesieni. Do produkcji leków służą całe kwiatostany – koszyczki lub też wyskubane całe płatki koszyczka tj. płatki języczkowe z odmian pomarańczowych. Przy suchej pogodzie wyskubujemy pojedyncze płatki. Suszyć je należy rozkładając cienką warstwą w miejscach ocienionych aby nie utraciły naturalnego pomarańczowego koloru. Przy suszeniu w suszarniach temperatura nie powinna być wyższa niż 30-35°C. Wysuszone kwiaty należy przechowywać szczelnie zamknięte i chronić przed światłem.

Właściwości lecznicze
Kwiaty nagietka pobudzają czynności wydzielnicze – zwiększają ilość soku żołądkowego, śluzu, zwiększają ilość żółci i ułatwiają jej przepływ do dwunastnicy. Mogą być polecane w nieżytach niedokwaśnych żołądka i w nieżytach jelit, a także w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Związki czynne zawarte w nagietku znoszą stany skurczowe w przewodzie pokarmowym, dlatego mogą być stosowane w przypadkach dolegliwości bólowych po operacjach żołądka i dróg żółciowych. Ponadto nagietek ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, napotne i moczopędne. Unieczynnia także toksyny powstające w przypadku rozwoju nowotworu w organizmie. Znosi objawy niestrawności u chorych na chorobę nowotworową przewodu pokarmowego. Związki te wzmagają odporność własną organizmu, przyspieszają gojenie się ran, dlatego nagietek może być polecany w przypadkach nie gojących się ran, owrzodzeń, oparzeń i to zarówno termicznych, słonecznych jak i popromiennych. Nagietek niszczy paciorkowce i gronkowce i z dobrym skutkiem może być wykorzystany w leczeniu stanów zapalnych gardła, krtani, jamy ustnej, a także zapaleń spojówek oczu. Związki czynne z kwiatów nagietka niszczą skutecznie rzęsistki i dlatego może on być używany w leczeniu zakażeń narządów rodnych. Jest skuteczny w leczeniu nadżerek i pęknięciach błony śluzowej pochwy. Ponadto nagietek ma łagodne właściwości uspokajające, obniża ciśnienie tętnicze krwi, zwalnia tętno, zwiększa amplitudę skurczów serca. Działanie lecznicze mają też liście, które wykorzystuje się jako całe lub rozdrobnione do leczenia ran, ropni, owrzodzeń i obrzęków.

Przepisy

Napar z kwiatów nagietka do użytku wewnętrznego
Płatki tego kwiatu stosuje się najczęściej w połączeniu z rumiankiem, krwawnikiem, arniką, dziurawcem, szałwią przy owrzodzeniach żołądka i jelit, stanach zapalnych i kurczowych przewodu pokarmowego, bolesnym miesiączkowaniu, zaburzeniach w wydzielaniu żółci. pobudza do działania gruczoły wydzielania dokrewnego. Jedną łyżkę z kwiatów nagietka lub wysuszonego rozdrobnionego ziela z kwiatami nagietka zalać 1 1/2 szklanką wody wrzącej i pozostawić pod przykryciem na parze na 30 min. Odstawić na 10 min. i przecedzić. Pić 3 x dz. po 1 szklance na 1 godz. przed posiłkiem.

Napar do użytku zewnętrznego
Zewnętrznie stosuje się napar do przemywania, irygacji i płukanek w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła, pochwy a także do przemywania i okładów w owrzodzeniach żylakowatych kończyn dolnych, zapaleniach i wykwitach skórnych, oparzeniach i zapaleniu spojówek. Na trudno gojące się rany, wykwity skórne, stosuje się odwar z kwiatu nagietka w postaci okładów, kompresów, kataplazmy ( przykładania). Działanie tego naparu można wzmocnić dosypując przed zaparzeniem łyżkę rumianku i krwawnika. Napar – trzy łyżki suszonych płatków nagietka zalewa się niepełną łyżką wody, gotuje 15 min. i odstawia do naciągnięcia. Ostudzoną miazgę kładzie się wprost na ranę pod ceratkę.

Nalewka do użytku wewnętrznego
50 g kwiatów lub ziela z kwiatami macerować 14 dni w 500 ml alkoholu 40% i co pewien czas wstrząsać. Następnie przecedzić, wycisnąć ziele a płyn rozlać do małych ciemnych butelek. Zaleca się doustnie 30-50 kropli niekiedy do 1 łyżeczki, w kieliszku wody, 2-3 x dz. na 1 godz. przed posiłkiem.

Nalewka do użytku zewnętrznego
Zewnętrznie stosować 1 łyżkę na 1 szklanki wody do okładów na trudno gojące się rany, przemywać skaleczenia. Można ją stosować do płukania gardła w anginie i zapaleniu gardła. Znana jest skuteczność nagietka w zwalczaniu infekcji gronkowcowej i paciorkowcowej. Poza tym wykorzystuje się nalewkę do usuwania liszajów, piegów i brodawek, krwawych wybroczyn, ukąszeń owadów, odleżyn, guzów, narośli, naciągniętych mięśni.

Wyciąg olejowy do użytku zewnętrznego
Stosować zewnętrznie na skórę i błony śluzowe jako środek przeciwzapalny i gojący rany, oparzenia termiczne I stopnia i słoneczne. 1-2 garście świeżo zebranych kwiatów zalać oliwą z oliwek w małym naczyniu, tak aby były pokryte, postawić na parze na 1-2 godz. Odstawić na okres 2-3 dni, aż płatki kwiatów staną się kruche a olej będzie żółto-pomarańczowy. Przecedzić i wycisnąć kwiaty. Przelać do małych butelek i przechowywać w lodówce.

Ocet do użytku zewnętrznego
Używać do smarowania brodawek, zgrubień skóry, stosować przeciwko świądowi, trądzikowi, zapaleniom skóry oraz na stłuczenia. Świeże kwitnące ziele drobno posiekać. Na 100 g ziela dodać 25 ml spirytusu i 135 ml octu 10% (najlepiej jabłkowego). Starannie wymieszać i pozostawić na 10 dni często wstrząsając. Przecedzić i stosować do użytku zewnętrznego.

Zioła wzmacniające odporność
Zmieszać 50 g nagietka i korzenia mniszka oraz po 25g ziela jemioły, ziela drapacza, ziela skrzypu, ziela pięciornika gęsiego, kwiatów jasnoty białej i korzeni pokrzywy. Zalać 1 łyżkę ziół w termosie 2 szklankami wody wrzącej. Zamknąć i odstawić na 1 godz. Pić 3 x dz. 1 szklankę między posiłkami jako środek wzmacniający, zwiększający odporność organizmu i regulujący czynność narządów wewnętrznych.

http://www.janus.net.pl/

Mniszek pospolity (mlecz)

(Nazwa lacińska – Taraxacum officinale Wiggers)

Wiadomości ogólne
Jest to roślina wieloletnia pochodząca z Europy. W Polsce jest pospolitym chwastem rosnącym na łąkach, ugorach, poboczach drogi, trawnikach. Tworzy pionowy, walcowaty, mięsisty korzeń, z którego na wiosnę wyrastają liście i kilka pędów kwiatonośnych. Liście są podłużnie lancetowate, zielone i połyskujące. Pędy są szypułkami o długości do 25 cm, pustymi w środku i zakończonymi koszyczkami kwiatu. W koszyczkach znajdują się żółte kwiaty. Kwitną od kwietnia do lipca, poźniej ponownie. W całej roślinie znajduje się gorzki i piekący sok o białej barwie. Nazwa ,,mniszek” pochodzi stąd, że po zdmuchnięciu owocków z puchem pozostaje łysa główka otoczona listkami, przypominająca głowę mnicha. Przetwory z tej rośliny usuwają wraz żółcią toksyny nagromadzone w wątrobie. We Francji liście mniszka są popularne jako składniki sałatek warzywnych.

Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się jesienią korzenie starszych roślin. Wykopuje się je z ziemi, usuwa części naziemne i suszy w warunkach naturalnych lub ogrzewanej suszarni. Gdy roślina na wiosnę wytworzy rozetę liści i wykształci pędy z koszyczkami kwiatowymi w stanie pąków, ścina się całą część naziemną i suszy w cieniu i przewiewie. W okresie kwitnięcia zbiera się również całe rozkwitające koszyczki kwiatowe. Surowcem leczniczym są więc korzenie, liście i kwiaty.

Związki czynne w roślinie
Sok znajdujący się we wszystkich częściach rośliny jest emulsją zawierającą gorzką substancję o nazwie – taraksacyna. Towarzyszą jej białka, żywica, inozyt, trójperteny, tarakserol, taraksasterol, cholina, laktucerol i kauczuk. W korzeniach odkryto inulinę, fruktozę, kwasy organiczne, trójperteny, garbniki, flobafeny i olejek eteryczny. W liściach i kwiatach znajdują się barwniki ksantofilowe, flawonoidy, a także sole mineralne jak: potas, siarka, magnez i krzem. Obecne są również witaminy, w tym znaczne ilości wit. C. Korzenie i liście mniszka zawierają substancje o działaniu stymulującym, zbliżone do tych jakie są w liściach aloesu.

Działanie
Mniszek i jego przetwory mają pobudzający wpływ na wytwarzanie żółci przez wątrobę oraz ułatwienie jej przepływu przez drogi żółciowe do dwunastnicy. Następuje zwiększenie kurczliwości przewodów żółciowych wyprowadzających żółć z wątroby a zwłaszcza pęcherzyka żółciowego, co przeciwdziała zastojowi żółci. Związki czynne mniszka mają również korzystny wpływ na czynność wydzielniczą trzustki a zatem normalizą proces trawienia. Drugim kierunkiem jest działanie moczopędne poprzez zwiększenie przesączania w kłębkach nerkowych. Ważna jest również funkcja wiązania toksyn i metabolitów rozpuszczalnych w wodzie. Jest to więc działanie odtruwające i oczyszczające. Ponadto mniszek powoduje rozkurcz mięśni gładkich o ile są w stanie skurczu, znaczenie usprawniając przepływ żółci i moczu. Działa też nieznacznie przeciwcukrzycowo, pobudza wydzielanie soku żołądkowego oraz wywiera korzystne działanie stymulujące system odporności. Wywiera pobudzający wpływ na funkcje fagocytarną makrofagów, pobudza działanie wytwarzania interferonu – substancji o własnościach przeciwwirusowych. Zewnętrzne wyciągi z mniszka i świeży sok działają regenerująco na skórę, przyspieszają bliznowacenie i zanikanie uszkodzeń skóry.

Działania niepożądane
Przetwory z mniszka stosowane w zalecanych dawkach nie wywierają szkodliwego.

Zastosowanie

W użytku wewnętrznym:

Przetwory z mniszka stosuje się w następujących stanach chorobowych:
w uszkodzeniach wątroby
w zmniejszonym wytwarzaniu żółci
w stanach rekonwalescencji po wirusowym zapaleniu wątroby po zabiegach na drogach żółciowych
w zastoju żółci w pęcherzyku żółciowym
w zagrożeniu kamicą żółciową i jej początkach
w chorobach z upośledzeniem czynności kłębków nerkowych i zmniejszeniem wydalania moczu
w obrzękach spowodowanych niedomogą krążenia i nerek pomocniczo w reumatyźmie, dnie (podagrze)
w otyłości
w schorzeniach skórnych, zwłaszcza u dorastającej młodzieży
w stanach przedcukrzycowych w połączeniu z innymi ziołami oraz w początkach cukrzycy
w niedoborze wydzielanego soku żołądkowego
w osłabieniu organizmu u osób starszych i rekonwalescentów
w zwiększonej podatności na choroby infekcyjne
W użytku zewnętrznym:
do kąpieli kosmetycznych
do okładów na brodawki, kurzajki, kłykciny ze świeżego soku mlecznego
Kwiaty z mniszka mają takie same własności co korzeń i ziele, lecz są godne polecenia, zwłaszcza w przewlekłym nieżycie jamy ustnej, gardła i oskrzeli.

Przetwory

Odwar z korzenia
Dwie łyżki rozdrobnionego korzenia zalać 2 szklankami gorącej wody i odstawić do napęcznienia przez 1 godz. Potem powoli ogrzewać do wrzenia i gotować pod przykryciem 5 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Pić 1/2 – 2/3 szklanki 2 – 3 razy dziennie na 1 godz. przed posiłkiem jako środek moczopędny i żółciopędny.

Odwar z korzeni lub kwiatów (inny przepis)
1 łyżkę stołową korzeni lub kwiatów mniszka zalać 2 szklankami letniej wody, gotować 20 min. i odcedzić. Pić dwa razy dziennie po 1 szklance płynu.

Napar
1 kopiastą łyżeczkę do herbaty korzeni zalać na noc szklanką zimniej wody. Następnego dnia ogrzać do wrzenia i przecedzić. Tę ilość podzielić na dwie równe części i pić małymi łykami na pół godz. przed śniadaniem i po śniadaniu.

W chorobach wątroby
Codziennie należy zjeść dokładnie żując 5 – 10 umytych łodyg kwiatostanowych.

Sok ze świeżych liści na alkoholu
Zebrane wiosną młode liście mniszka lub całe rośliny z korzeniami wymyć w wodzie, zemleć albo rozdrobić w mikserze i wycisnąć przez płótno. Na 5 szklanek soku dodać jedna szklankę spirytusu dla utrwalenia. Rozlać do butelek i przechowywać w lodówce. Pić sok rozpoczynając od jednej łyżeczki dziennie zmieszanym z napojem owocowym lub kompotem przez 10 dni. Potem zwiększać stopniowo dawkę do 4 łyżeczek dziennie i w końcu pić 3 razy dziennie po 1 łyżce stołowej. Działa ogólnie wzmacniająco, uodporniająco na infekcje, odtruwająco, jako środek pomocniczy dla rekonwalescentów i osób w podeszłym wieku.

Napój z liści
2 – 4 liście z mniszka zmiksować w 1/2 – 2/3 szklanki wody, naturalnego jogurtu, soku owocowym. Wypić rano i po południu jako środek ogólnie wzmacniający odporność i usuwający toksyny z organizmu. Stosować wiosną przez 3 – 4 tygodnie.

Syrop z kwiatów
Zebrać świeżo rozwinięte koszyczki, wyskubać z nich płatki kwiatów, włożyć je do słoika przesypując je warstwami cukru. Potem należy je ugnieść aby zaczęły puszczać sok. Wlać na wierzch 1 łyżkę stołową spirytusu, dosypać cukier i odstawić na tydzień. Całość można przechowywać w lodówce nie dłużej niż 3 – 4 miesiące. Początkowo należy przyjmować 1 łyżeczkę soku wraz z płatkami, zwiększając stopniowo dawkę do 3 – 4 łyżeczek dziennie. Działa korzystnie w przewlekłym nieżycie gardła, błony śluzowej jamy ustnej, oskrzeli z uporczywym kaszlem, bólem w klatce piersiowej w czasie odkrztuszania.

Odwar
1 łyżkę stołową korzeni lub kwiatów mniszka zalać 2 szklankami letniej wody, gotować 20 min. i odcedzić. Pić dwa razy dziennie po 1 szklance płynu.

Wino z korzeni
Rozdrobnić 30 – 40 g wysuszonych korzeni mniszka i zalać butelką ( 700 ml) białego wina gronowego. Pozostawić na dwa tygodnie często wstrząsając. Przecedzić i pić po 1 łyżce stołowej 2 – 3 razy dziennie na 1 godz. przed posiłkiem jako środek pobudzający apetyt i ułatwiający trawienie.

http://www.janus.net.pl/

Bez czarny

( Nazwa łacińska – Sambucus nigra)

Wiadomości ogólne
Jest to krzew lub niewielkie drzewo z rodziny Przewiertniowatych (Caprifoliacae). W Polsce jest krzewem bardzo pospolitym. Osiąga wysokość do 5 m. Kwiaty promieniste, białe, średnicy 6 – 9 mm o silnym nieprzyjemnym zapachu. Owoc kulisty, 3 – 6 nasienny, prawie czarny, średnicy 4 – 6 mm i bardzo podobny do jagody.

Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się w czerwcu rozkwitające kwiatostany i suszy na półkach, rozłożone cienką warstwą w miejscach zacienionych i przewiewnych. Po wysuszeniu przeciera się kwiatostany przez sita i odrzuca szypułki. W sierpniu zbiera się dojrzałe owoce, gdy nabiorą lśniącej czarnej barwy. Scina się całe kiście owoców i suszy w ogrzewanej suszarni. Potem przeciera się przez sita i odrzuca szypułki. Znaczenie w lecznictwie mają też liście.

Związki czynne
W kwiatach bzu występują flawonoidy (rutyna, kwercetyna, astragalina), kwasy wielofenolowe (kawowy i chlorogenowy), kwasy organiczne (walerianowy i ferulowy), garbniki, ślady olejku eterycznego, nieznany bliżej związek napotny, produkty rozpadu glikozydu sambunigryny i sole mineralne

Działanie
Kwiaty bzu czarnego działają napotnie, jako skutek działania na ośrodki regulujące wydzielanie potu. Mają właściwości moczopędne, które przypisuje się obecności flawonoidów. Uszczelniają ściany naczyń krwionośnych oraz zwiększają ich elastyczność, dzięki obecności związków o własnościach witaminy P (rutyny). Zapobiegają też przenikaniu osocza i krwinek czerwonych na zewnątrz drobnych naczyń tętniczych (włośniczek). Owoce bzu czarnego mają łagodne działanie napotne, moczopędne i przeczyszczające. Usuwają z organizmu wraz z potem, moczem i kałem szkodliwe produkty przemiany materii oraz egzogenne toksyny – bakteryjne, wirusowe i in. Mają działanie przeciwbólowe polegające na opóźnianiu reakcji na ból pochodzenia ośrodkowego mózgu). Wykryto w liściach bzu substancje zwiększające odporność na choroby zakaźne.

Działania niepożądane
W dawkach terapeutycznych surowiec nie wywołuje działania szkodliwego

Zastosowanie
Odwary z kwiatów bzu czarnego stosuje się wewnętrznie jako środek napotny w chorobach z podwyższoną temperaturą ciała, jako lek moczopędny oraz w chorobach przebiegających ze zwiększeniem przepuszczalności naczyń włosowatych naczyń krwionośnych – katarze, obrzękach. Zewnętrznie służą do płukania gardła w anginie, zapaleniach jamy ustnej i gardła, do okładów w zapaleniach spojówek i brzegów powiek.
Odwary z owoców podaje się doustnie jako środek odtruwający i ułatwiający usuwanie z organizmu szkdliwych produktów przemiany materii – zwłaszcza w chorobie gośccowej, chorobach zakaźnych, niektórych schorzeniach skórnych. Stosuje się je jako lek przeciwbólowy w rwie kulszowej, zapaleniu nerwu trójdzielnego i bólach neurologicznych.

Przetwory

Odwar z kwiatów bzu
1 – 1 1/2 łyżki kwiatów zalać 1 szklanką zimnej wody, doprowadzić do wrzenia i gotować łagodnie pod przykryciem przez 3 min. Odstawić na 15 min. i przecedzić. Pić 1/3 – 1/2 szklanki 2 – 3 razy dziennie pomiędzy posiłkami jako środek moczopędny, a jako napotny i przeciwgorączkowy wypić wieczorem po posiłku szklankę odwaru z dodatkiem 1 – 2 łyżek syropu malinowego.

Odwar z owoców bzu
1 – 2 łyżki owoców zalać 1 szklanką wody zimnej. Ogrzewać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem 5 min. Odstawić na 15 min. i przecedzić. Pić 1/3 szklanki 2 – 4 x dziennie między posiłkami jako środek moczopędny lub 1/2 – 2/3 szklanki po jedzeniu jako środek przeciwbólowy i ułatwiający wypróżnianie. Działanie przeciwbólowe można zwiększyć dodając 1 – 2 łyżki soku z owoców bzu czarnego. W przypadku nerwobólu lub migreny sporządzić odwar z 4 łyżek owoców w 1 1/2 szklanki owoców bzu.

Sok z owoców bzu
Dojrzałe, umyte i przebrane owoce bzu czarnego ogrzewać w naczyniu, stale mieszając, aż pękną i puszczą sok. Rozetrzeć je wówczas na miazgę i małymi porcjami wyciskać w płóciennym woreczku. Otrzymany sok pozostawić do odstania, przecedzić, dodać cukru w proporcji 1 : 1, gotować powoli kilka minut i rozlać do naczyń. Pozostały miąższ włożyć do naczynia, dodać cukru, gotować powoli kilka minut i powidła przełożyć do słoików. Sok pić 2 – 3 razy dziennie po 1 – 2 łyżek jako środek pomocniczy w nerwobólach, zapaleniach korzonków nerwowych, również w grypie, przeziębieniach i lekkich zaburzeniach trawiennych. Powidła spożywać w tym samym celu 1 – 4 razy dziennie po 1 łyżeczce.

http://www.janus.net.pl/

Aloes

(Nazwa łacińska – Aloe L.)

Wiadomości ogólne
Jest to wiecznie zielona roślina o charakterze drzewiastego sukulenta. Należy do rodziny Liliowatych (Liliaceae) liczących 180 gatunków. Występuje w warunkach naturalnych w południowej Afryce oraz na Półwyspie Arabskim. Rośnie na ubogich w wodę glebach, piaszczystych i terenach kamienistych. Uprawiana jest we wielu krajach o klimacie gorącym, natomiast w krajach strefy umiarkowanej, hoduje się jako roślinę pokojową i szklarniową. Aloes drzewiasty (Aloe arboresens) osiąga w stanie naturalnym wysokość do 5 m ale hodowany w Polsce nie przekracza wysokości 1 m. Wytwarza silnie rozgałęzione cylindryczne korzenie, z których wyrasta silna, prosta łodyga, rozgałęziająca się w części górnej a dolnej pokryta fragmentami uschniętych obumarłych liści. U podstawy liści wyrasta nieraz po kilka odrostów, służących do wegetatywnego rozmnażania się rośliny. Liście są łodygowate, mięsiste, zielone, pokryte woskowym nalotem. Ich brzegi mają ostre kolce. Kwiaty wykształca tylko w warunkach naturalnych, bardzo rzadko domowych.

Surowiec
Do celów farmaceutycznych i doraźnego użytku domowego obrywa się liście ale nie ścina się ich metalowym nożem. Otrzymuje się z nich świeży sok z aloesu. Surowiec powinien pochodzić z roślin co najmniej trzyletnich i przed dalszym użyciem należy przechowywać go w lodówce do 10 – 15 dni. Służy do fabrycznego przerobu na płynne lub stałe preparaty doustne, roztwory do injekcji, do użytku zewnętrznego oraz sporządzania prostych wyciągów w warunkach domowych. Do tych celów nadają się też liście innych pokrewnych gatunków: Aloe ferfox L, Aloe Africans Mill, Aloe vera L. Sok w postaci nieprzetworzonej służy jako silnie działający środek przeczyszczający.

Związki czynne
Świeże liście aloesu oraz wyciśnięty z niego sok zawierają wielocukry połączone z białkami o konsystencji śluzowatej a w sród nich aloektynę jako podstawowy związek leczniczy, hydroksyantrazwiązki – jako główny aloina, kwasy organiczne, witaminy rozpuszczalne w wodzie, znaczne ilości soli mineralnych – cynk, miedź, magnez, żelazo, mangan, bor, molibden.

Właściwości lecznicze
Sok z aloesu zawiera w swoim składzie substancje nazwane stymulatorami biogennymi. Mają one działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i bakteriostatyczne, przeciwbólowe – w neuralgiach i bólach głowy, regenerujące błony śluzowe i skórę, żółciopędne i żółciotwórcze, przeczyszczające, hamujące rozwój niektórych nowotworów a przede wszystkim immunostymulujące czyli pobudzające i regenerujące mechanizmy obronne organizmu człowieka. Służyć może do leczenia oparzeń popromiennych. Gorzki smak alony pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Pomocniczo jest używany w leczeniu niedokrwistości. Przeciwskazania – preparatów z aloesu nie wolno używać w chorobach wątroby, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, krwotokach, ciąży, u dzieci do 12 roku życia.

Zastosowanie
Preparaty oparte na bazie aloesu stosuje się w nieżycie żołądka i jelit, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, wrzodzie żołądka i dwunastnicy, stach kurczowych mięśni, nerwobólach, bólach stawów na tle reumatycznym, w astmie oskrzelowej, chorobach oczu ( zapaleniu rogówki, zmętnieniu, zmianach zwyrodnieniowych, stanach po jej przeszczepieniu, zapaleniu spojówek ), w leczeniu oparzeń, owrzodzeniach skóry, pęknięciach skóry, w leczeniu ukąszeń przez zwierzęta i owady, wysypkach, odleżynach, w chorobach przyzębia i zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej. Może służyć jako środek przeczyszczający ale obecnie jest rzadziej stosowany ze względu na możliwość uszkodzenia komórek wątroby.

Przetwory
Obecnie najbardziej popularne na naszym rynku są roztwory wodne soku z aloesu.

Wino aloesowe
Stosować je można w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, owrzodzeniu jelita grubego.
Przepis – liście rodziny trzyletniej zrywa się, myje i wkłada do lodówki na 7 – 10 dni. Bierze się 50 dkg liści, usuwa kolce i kroi na kilkucentymetrowe kawałki. Potem należy je zmiksować i dodać 1 l wina czerwonego, 50 dkg miodu. Po starannym wymieszaniu składników pozostawić w zamkniętym i ciemnym naczyniu na 3 – 5 dni. Wino cedzi się, rozlewa do butelek i przechowuje w lodówce.
Dawkowanie – w pierwszym tyg. 3 x 1 łyżeczkę do herbaty, a następnych 2 – 3 miesiącach 3 x 1 łyżeczkę do herbaty. Po tym okresie przyjmowania specyfiku należy zrobić przerwę 1 – 2 tygodniową i powtórzyć następny cykl.

Napar aloesowy
Stosuje się do płukania jamy ustnej i gardła, przemywania przewodów nosa, obmywania sromu i odbytu, tamponowania, okładów na wrzody i ropiejące rany, do wlewek dodbytniczych w zapaleniach odbytu i odbytnicy. Przepis – pociąć liście na drobne kawałki i włożyć do termosu. Dodać liście szałwii i kwiatów nagietka lub liści babki lancetowatej. Zalać 1 lub 1 szklanką wrzącej wody, zakręcić termos i pozostawić na 1 godz.

Miód aloesowy
Zmiksować pocięte liście (zmiażdżyć). Na każde 100g miazgi dodać 200g miodu, po czym powoli ogrzewać do wrzenia. Przecedzić przez gęste sito i pozostawić w lodówce. Przyjmować po 1 łyżeczce rano na czczo oraz na 1 godz. przed obiadem. Jest środkiem ogólnie wzmacniającym, pobudzającym apetyt i przeciwnieżytowym.

http://www.janus.net.pl/

Kiełki To witaminy przez okrągły rok

Kiełki to skarb zawierający wiele cennych dla organizmu substancji. Bogate są w witaminy A, B, C, E, H i składniki mineralne (wapń, żelazo, siarkę, magnez, potas, cynk), wartościowe białko i kwasy tłuszczowe omega – 3.

Zawierają również błonnik. Podczas kiełkowania zgromadzone w nasionach składniki głównie pod wpływem enzymów, temperatury i wilgoci ulegają przemianom w związki łatwo przyswajalne przez organizm.

Proponuję każdego ranka zjeść garść kiełków, zamiast połykać witaminy z apteki.

Kiełki można wyhodować samemu w domu z różnych nasion (np. brokułów, rzodkiewki, fasoli, lucerny, pszenicy, żyta, owsa, gryki itd.) i dodawać do dań na zimno, jak i na gorąco.

Pełne witamin i mikroelementów świeże kiełki zapewniają nie tylko dobre samopoczucie i smukłą sylwetkę, są także antidotum na choroby cywilizacyjne.

Pomysł na jedzenie świeżych kiełków „przywędrował” do Europy z Dalekiego Wschodu.

Dziś jedzenie kiełków traktujemy jako wartościowe uzupełnienie diety i ochronę przed chorobami cywilizacyjnymi ( takimi jak zawał i nowotwory). Aby zauważyć pozytywne działanie kiełków należy spożywać je codziennie – na surowo, ponieważ wtedy nie tracą swych cennych składników odżywczych. Używa się je jako dodatek do sałatek, posypywania ziemniaków i kanapek, past rybnych i twarogowych, potraw z woka.

Ulubione gatunki kiełków:

1 . Kiełki brokuła:
są pikantne w smaku, doskonale pasują do sałat i kanapek. Kiełki brokuła zawierają SULFORAFAN – substancję zapobiegającą powstawaniu nowotworów, a także, w pewnych warunkach, powstrzymują rozwój komórek nowotworowych. Ważne jest, że kiełki zawierają do 20 razy więcej sulforafanu niż dorosła roślina. Spożycie 25 gramów kiełków dostarcza organizmowi tyle samo substancji, co zjedzenie 0,5 kilogramowego brokuła (1 sztuka).

2 . Kiełki słonecznika:
mają przyjemny orzechowy smak. Zawierają spore ilości minerałów takich jak: żelazo, fosfor, cynk, magnez i wapń. Doskonałe jako dodatek do sałat i kanapek. Wskazane stosowanie w diecie wegetarianów, którzy narażeni są na niedobór żelaza i cynku. Cynk bierze udział między innymi w mineralizacji kości i gojeniu się ran. Wpływa na prace systemu odpornościowego, prawidłowe wydzielanie się insuliny przez trzustkę i stężenie wit. A i cholesterolu. Ma swój udział w regulacji ciśnienia krwi i rytmu serca, zwiększa produkcję plemników. Cynk działa leczniczo na wrzody żołądka, uporczywe żylaki, reumatyzm, trądzik, choroby skóry.

3 . Kiełki fasoli mung:
kwaskowate ale chrupiące. W porównaniu do innych kiełków roślin strączkowych zawierają mniej witamin i minerałów. Podobnie jak inne rośliny strączkowe są źródłem białka. Dzięki obecności niezbędnych w procesie kiełkowania enzymów białko to jest łatwo przyswajalne, same kiełki zaś znacznie lżej strawne niż fasola. Obniżają pozom „złego” cholesterolu LDL. Powszechnie stosowane w daniach kuchni azjatyckiej, zarówno na ciepło, jak i na zimno.

4 . Kiełki soczewicy:
delikatne w smaku. Bogate w żelazo, magnez i wit. C. Dostarczają kwasu foliowego, który w organizmie jest szczególnie ważny zwłaszcza dla przyszłych mam i ich nienarodzonych dzieci ( zalecany z uwagi na duże znaczenie w profilaktyce wad cewy nerwowej u płodu, min. bezmózgowia, rozszczepu kręgosłupa, przepuklin oponowo rdzeniowych. Kiełki soczewicy korzystnie wpływają na system immunologiczny oraz stan zębów). Nadają się jako dodatek do surówek i sałatek oraz do posypania potraw zawierających w swym składzie makaron. Zalecane spożywanie na surowo.

5 . Kiełki lucerny:
lekko orzechowe w smaku. Bogate w witaminy A, E,C oraz B12 – której niedobór często występuje u wegetarian (niedobór wit B12 prowadzi do niedokrwistości złośliwej, zaniku błony przewodu pokarmowego – bezkwaśności i zmian zwyrodnieniowych rdzenia kręgowego). Kiełki te zawierają też wiele minerałów oraz lecytynę, która odgrywa bardzo ważną rolę w procesie transportowania tłuszczów w naczyniach krwionośnych.

Lecytyna unieszkodliwia niebezpieczne dla organizmu frakcje cholesterolu, wspomagając ich szybsze eliminowanie przez wątrobę. Dzięki korzystnemu oddziaływaniu lecytyny na układ krążenia serce jest lepiej dotlenione. Lecytyna poprawia szybkość kojarzenia faktów, proces zapamiętywania i odtwarzania różnych informacji. Zapobiega również tworzeniu się zmian miażdżycowych w naczyniach mózgowych. Wprowadza organizm w stan odprężenia, znosi uczucie lęku i napięcia nerwowego.

Tak więc kiełki lucerny posiadają właściwości pobudzające oraz poprawiają pamięć. Aby nie straciły swych właściwości, dodaje się je do potraw z woka lub patelni pod koniec smażenia.

6 . Kiełki pszenicy:
w smaku lekko słodkawe. Są źródłem selenu i cynku – ważnych w profilaktyce antynowotworowej . Bogate są w żelazo, miedź, witaminę B- 6 (której niedobór objawia się pobudliwością nerwową, zmianami na skórze, błonach śluzowych, wypadaniem włosów, drętwieniem rąk, stóp, niedokrwistością). Kiełki pszenicy polecane są szczególnie osobom zmęczonym i zestresowanym.

7 . Kiełki soi:
lekko chrupiące i delikatne w smaku. Bogate źródło żelaza, wit B-1 i C. Świetnie nadają się do wszelkich dań chińskich podawanych na gorąco. Regularne spożywanie kiełków soi uspokaja nerwy, dodaje energii i apetytu.

8 . Kiełki rzodkiewki:
mają ostry, dość pieprzny smak. Zawierają sporo witaminy C oraz siarki, która ma dobroczynny wpływ na wygląd naszej skóry, włosów i paznokci. Podnosi odporność organizmu. Kiełki rzodkiewki w potrawach mogą zastępować szczypiorek. Bardzo dobrze komponują się z potrawami z dodatkiem jaj i jako dodatek do sosów majonezowych.

Opracowała:
Zdzisława Wiśniewska

Źródła:
Kiełki – aktywność antyoksydacyjna – dr Joanna Chłopicka
Wikipedia, wolna encyklopedia,
Żywienie kobiet ciężarnych – Jan Hasik, Zbigniew Słomko